نوزادانی که تازه متولد می‌شوند ممکن است در بدو ورود خود به زندگی، با مشکلات مختلفی رو به رو شوند که یکی از این مشکلات شایع زردی است. این یک بیماری شایع به نام زردی نوزاد ممکن است زندگی کودکان زیادی را تحت تاثیر خود قرار دهد اما زردی نوزاد معمولا بی ضرر است و خود به خود از بین می‌رود. اما بهتر است بدانید که در برخی موارد، زردی میتواند نشان دهنده یک مشکل جدی باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. در این مقاله از وان هو توضیح خواهیم داد که زردی نوزاد چیست، چه چیزی باعث آن می‌شود، چه علائمی دارد، چگونه آن را در خانه تشخیص داد و راه های درمان خانگی آن چیست.
زردی نوزاد چیست؟
زردی نوزاد وضعیتی است که در آن پوست و چشم‌های نوزاد به دلیل سطح بالای بیلی روبین در خون، زرد به نظر می‌رسد. بیلی روبین رنگدانه زرد رنگی است که با تجزیه گلبول‌های قرمز تولید می‌شود.
به طور معمول، کبد بیلی روبین را فیلتر می‌کند و آن را به روده می‌فرستد، جایی که از طریق مدفوع دفع می‌شود. با این حال، به این خاطر که در نوزادان تازه متولد شده، کبد به طور کامل توسعه نیافته است، ممکن است نتواند بیلی روبین را به طور موثر پردازش کند. این امر باعث تجمع بیلی روبین در خون و بافت‌ها و در نتیجه زردی می‌شود.
علل و انواع زردی نوزاد
عوامل متعددی وجود دارد که میتواند باعث ایجاد زردی نوزادان شود، مانند:
زردی فیزیولوژیکی
زردی فیزیولوژیکی شایع‌ترین نوع زردی نوزاد است و به این دلیل رخ می‌دهد که کبد نوزاد، هنوز در حال بلوغ است و نمی‌تواند مقدار طبیعی بیلی روبین را تحمل کند. این نوع زردی معمولاً در روز دوم یا سوم زندگی ظاهر می‌شود و یک یا دو هفته طول می‌کشد.
زردی شیردهی
یکی دیگر از انواع زردی نوزاد، زردی شیردهی است و زمانی اتفاق می‌افتد که نوزاد به اندازه کافی شیر دریافت نمی‌کند. این میتواند منجر به کم آبی بدن و کاهش حرکات روده شود که از دفع بیلی روبین جلوگیری می‌کند. این نوع زردی معمولاً در روز چهارم یا پنجم زندگی ظاهر می‌شود و میتواند تا چند هفته ادامه یابد.
زردی شیر مادر
این نوع زردی زمانی رخ می‌دهد که شیر مادر حاوی موادی باشد که کبد کودک را از تجزیه بیلی روبین باز می‌دارد. این نوع زردی نادر است و معمولاً بعد از هفته اول تولد ظاهر می‌شود و میتواند تا دو ماه ادامه یابد.
زردی همولیتیک
زردی همولیتیک نوعی دیگر از انواع زردی است که کودکان به آن دچار می‌شوند و زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز خون نوزاد، به دلیل عدم تطابق گروه خونی بین مادر و نوزاد، عفونت یا اختلال ژنتیکی، سریع‌تر از حد طبیعی تجزیه می‌شوند. این نوع زردی میتواند جدی باشد و ممکن است نیاز به انتقال خون یا تعویض خون داشته باشد.
علائم زردی نوزاد
یکی از علامت‌های اصلی زردی نوزاد، زرد رنگ شدن پوست و چشم است که معمولا از صورت شروع شده و به سینه، شکم، بازوها و پاها گسترش می‌یابد.
رنگ زرد ممکن است در نور طبیعی یا فلورسنت بیشتر به چشم بیایدف اما در زیر نور مصنوعی یا کم، به مقدار کمتری قابل مشاهده است. سایر علائم زردی نوزاد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خواب آلودگی
- تغذیه ضعیف
- تحریک پذیری
- ادرار تیره
- مدفوع رنگ پریده
- تب
- بی حالی
- گریه با صدای بلند
- تشنج
چگونه زردی نوزاد را در خانه تشخیص دهیم؟
اگر مشکوک هستید که نوزادتان زردی دارد، می‌توانید چند آزمایش ساده در خانه انجام دهید تا سطح بیلی روبین در پوست را بررسی کنید. با این حال، این آزمایش‌ها خیلی دقیق نیستند و نمی‌توانند جایگزین آزمایش خون انجام شده توسط پزشک شوند.
بنابراین، در صورت مشاهده علائم زردی در نوزاد، همیشه باید با پزشک خود مشورت کنید. در ادامه چند آزمایش وجود دارد که می‌توانید برای تست زردی کودک در خانه انجام دهید:
تست بلانچ
این تست، شامل فشار دادن ملایم روی پوست کودک با انگشت یا لام شیشه‌ای و مشاهده تغییر رنگ است. اگر پوست سفید شد و سپس به سرعت زرد شد، به این معنی است که سطح بالای بیلی روبین در پوست وجود دارد.
اما در صورتی که پوست برای چند ثانیه یا بیشتر سفید بماند، به این معنی است که سطح بیلی روبین در پوست پایین است. می‌توانید این آزمایش را روی پیشانی، بینی، قفسه سینه یا شکم نوزاد انجام دهید.
تست نور خورشید
این آزمایش شامل قرار دادن پوست کودک در معرض نور طبیعی خورشید برای چند دقیقه و مشاهده تغییر رنگ است. اگر رنگ پوست کمتر زرد یا بیشتر صورتی شود، به این معنی است که سطح بیلی روبین در پوست پایین است.
اگر پوست زرد بماند یا بیشتر زرد شود، به این معنی است که سطح بالای بیلی روبین در پوست وجود دارد. می‌توانید این آزمایش را روی بازوها، پاها یا پشت نوزاد انجام دهید.
با این حال، باید مراقب باشید که کودک را برای مدت طولانی در معرض نور مستقیم خورشید قرار ندهید، زیرا ممکن است باعث آفتاب سوختگی یا گرمازدگی شود.
آزمایش ادرار و مدفوع
این آزمایش شامل بررسی رنگ ادرار و مدفوع نوزاد و مقایسه آن با رنگ‌های طبیعی است. اگر ادرار به رنگ زرد یا قهوه‌ای تیره باشد، به این معنی است که سطح بیلی روبین در خون بالا است.
اگر مدفوع زرد کم رنگ، خاکستری یا سفید باشد، به این معنی است که سطح پایین بیلی روبین در روده‌ها وجود دارد. می‌توانید این آزمایش را با جمع‌آوری نمونه ادرار و مدفوع نوزاد در یک ظرف تمیز و مشاهده رنگ زیر نور طبیعی یا فلورسنت انجام دهید.
چه زمانی برای زردی نوزاد به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه بیشتر موارد زردی نوزاد خفیف است و خود به خود برطرف می‌شود، اما برخی از موارد می‌توانند شدید بوده و نیاز به مراقبت‌های پزشکی داشته باشند. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید برای زردی نوزاد به پزشک مراجعه کنید:
- زردی در ۲۴ ساعت اول زندگی ظاهر می‌شود یا بیش از دو هفته ادامه می‌یابد
- زردی به کف دست یا کف پا گسترش می‌یابد
- نوزاد تب، استفراغ، اسهال یا علائم عفونت دارد
- کودک بسیار خواب آلود، بی حوصله یا به سختی از خواب بیدار می‌شود
- نوزاد خوب تغذیه نمی‌کند و وزن اضافه نمی‌کند
- نوزاد گروه خونی متفاوتی با گروه خونی مادر دارد
- نوزاد سابقه خانوادگی زردی یا بیماری کبدی دارد
- نوزاد هر گونه بیماری پزشکی دیگری دارد که ممکن است بر کبد یا گلبول‌های قرمز خون تأثیر بگذارد
در این صورت، پزشک نوزاد را معاینه کرده و آزمایش خون برای اندازه گیری سطح بیلی روبین در خون انجام می‌دهد. محدوده طبیعی بیلی روبین برای نوزادان بین ۱ تا ۱۲ میلی گرم در دسی لیتر، بسته به سن و وزن نوزاد است. اگر سطح بیلی روبین بالاتر از حد طبیعی باشد، پزشک علت و درمان زردی را تعیین می‌کند.
چگونه زردی نوزاد را در خانه درمان کنیم؟
در بیشتر موارد، زردی نوزاد نیازی به درمان خاصی ندارد، زیرا با بالغ شدن کبد نوزاد و کاهش سطح بیلی روبین، خود به خود از بین می‌رود. با این حال، کارهایی وجود دارد که می‌توانید در خانه انجام دهید تا به بهبود سریع‌تر کودک و جلوگیری از عوارض کمک کنید، اما نباید این راهکارها را بدون مشورت با پزشک انجام دهید. مانند:
فتوتراپی:
یکی از روش‌های درمانی زردی نوزادان است. این روش که شامل قرار دادن پوست کودک در معرض نور خاصی می‌شود که به تجزیه بیلی روبین کمک می‌کند.
بسته به شدت زردی و در دسترس بودن تجهیزات، فتوتراپی را می‌توان در بیمارستان یا در منزل انجام داد. فتوتراپی معمولاً بی‌خطر و مؤثر است، اما ممکن است عوارض جانبی مانند کم‌آبی، بثورات یا سوزش چشم ایجاد کند. بنابراین، باید دستورالعمل‌های پزشک را به دقت دنبال کنید و در طول فتوتراپی وضعیت نوزاد را از نزدیک زیر نظر داشته باشید.
تغذیه با شیر مادر:
شیردهی بهترین راه برای تغذیه کودک است، زیرا تمام مواد مغذی و آنتی بادی‌هایی را که کودک برای رشد و مبارزه با عفونت‌ها نیاز دارد، فراهم می‌کند.
تغذیه کودک با شیر مادر همچنین میتواند برای درمان زردی شیر دهی بهترین گزینه باشد. زیرا حرکات روده کودک را تحریک کرده و به از بین بردن بیلی روبین در بدن کودک کمک می‌کند.
بهتر است بدانید که شما باید از دادن شیر خشک، آب یا مایعات دیگر به نوزاد خودداری کنید، مگر اینکه پزشکتان توصیه کند، زیرا این امر میتواند در شیردهی اختلال ایجاد کرده و سطح بیلی روبین را افزایش دهد.
هیدراتاسیون
هیدراته نگه داشتن کودک مهم است، زیرا به خوبی میتواند به دفع بیلی روبین از بدن کمک کند. با مشاهده تعداد و رنگ پوشک‌های خیس می‌توانید بررسی کنید که آیا نوزادتان هیدراته شده است یا خیر.
کودک باید حداقل ۶ پوشک خیس در روز داشته باشد و ادرار باید شفاف یا زرد کم رنگ باشد. اگر ادرار تیره یا غلیظ باشد، به این معنی است که کودک کم آب شده و به مایعات بیشتری نیاز دارد. در صورت توصیه پزشک می‌توانید با شیر دادن بیشتر یا با دادن مقداری آب جوشانده و خنک به کودک خود آبرسانی کنید.
سخن آخر
همانطور که در این مطلب گفته شد، زردی یکی از بیماری هایی است که به دلیل افزایش سطح بالای بیلی روبین در خون، نوزادان تازه متولد شده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دلیل تجمع بیلی روبین در بدن کودک این است که چون کبدش هنوز به خوبی شکل نگرفته، نمی‌تواند این رنگدانه را تصفیه کند و باعث زرد شدن پوست و چشم نوزازدان می‌شود. زردی نوزاد میتواند انواع مختلفی مانند زردی فیزیولوژیکی، زردی شیردهی، زردی شیر مادر، زردی همولیتیک داشته باشد که هرکدام به خاطر دلایل متفاوت به وجود می‌آیند. در این مقاله ما برخی از راه‌های درمان زردی نوزاد در خانه را به شما عزیزان معرفی کردیم، اما با این حال بهتر است برای درمان زردی کودک خود، به پزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
زردی نوزاد چقدر شایع است؟
زردی نوزاد بسیار شایع است و حدود ۶۰ درصد نوزادان ترم و ۸۰ درصد نوزادان نارس را در هفته اول زندگی مبتلا می‌کند.
چگونه می‌توانم از زردی نوزاد جلوگیری کنم؟
شما می‌توانید با اطمینان از دریافت شیر مادر به اندازه کافی، با تغذیه مکرر و برحسب نیاز، با اطمینان از اینکه کودک به خوبی شیر مادر را تغذیه می‌کند، با اجتناب از دادن شیر خشک و آب به کودک، از زردی نوزاد جلوگیری کنید. همچنین با هیدراته نگه داشتن نوزاد، قرار دادن نوزاد در معرض نور طبیعی خورشید برای چند دقیقه در روز، و با پیروی از توصیه‌های پزشک در مورد مراقبت‌های دوران بارداری، زایمان و مراقبت‌های پس از زایمان می‌توان از بروز زردی جلوگیری کرد.
زردی نوزاد چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان زردی نوزاد بستگی به علت و شدت زردی دارد. زردی فیزیولوژیک معمولاً یک یا دو هفته طول می‌کشد، زردی شیردهی میتواند چند هفته طول بکشد، زردی شیر مادر نیز ممکن است تا دو ماه به طول بینجامد و زردی همولیتیک تا چند هفته ادامه داشته باشد. با این حال، برخی از موارد زردی نوزاد میتواند مداوم یا عود کننده باشد و ممکن است نیاز به ارزیابی و درمان بیشتر داشته باشد.
آیا زردی نوزاد خطرناک است؟
زردی نوزاد معمولاً بی ضرر است و خود به خود از بین می‌رود، اما در برخی موارد میتواند نشان دهنده یک مشکل جدی باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. سطوح بالای بیلی روبین میتواند به مغز آسیب برساند و باعث بیماری به نام کرنیکتروس شود که میتواند منجر به فلج مغزی، کاهش شنوایی، مشکلات بینایی، ناتوانی ذهنی یا مرگ شود. بنابراین، همیشه باید وضعیت کودک خود را زیر نظر داشته باشید و در صورت مشاهده علائم زردی شدید یا عوارض، به دنبال کمک پزشکی باشید.
آیا می توانم از داروهای خانگی برای زردی نوزاد استفاده کنم؟
از هیچ گونه درمان خانگی برای زردی نوزاد استفاده نکنید، زیرا ممکن است بی اثر، مضر و یا در درمان مناسب زردی اختلال ایجاد کند. برخی از نمونه درمان‌های خانگی که باید از آن‌ها اجتناب کنید عبارتند از دمنوش‌های گیاهی، آب قند، عسل، زردچوبه، لیمو یا خاک رس. شما فقط باید از درمان‌هایی استفاده کنید که توسط پزشکتان تجویز می‌شود، مانند فتوتراپی، شیردهی و هیدراتاسیون.